สมอไทย ( Chebulic Myrobalans ) เป็นสมุนไพรในตำราพุทธโอสถครั้งบรรพกาล ปัจจุบันสมอไทย ยังเป็นพืชสมุนไพรที่ใช้ประโยชน์ได้จริง เป็นสมุนไพรที่มีตำนานมาตั้งแต่สมัยพุทธกาลเลยทีเดียว เพราะเป็นสมุนไพรในไม่กี่ชนิดที่ถูกกำหนดให้เป็นพุทธโอสถ และอยู่ในรายการอาหารปานะของพระสงฆ์มาโดยตลอด นี่จึงไม่ได้เป็นเพียงสมุนไพรพื้นบ้านธรรมดาๆ
สมอไทยเป็นไม้พื้นเมืองที่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามแต่พื้นที่ เช่น ส้มหม้อ มาแน่ เป็นต้น สมอเป็นไม่ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ มีจังหวะผลัดใบเป็นช่วงๆ ลำต้นมีความสูงอยู่ที่ 20-30 เมตร เปลือกหุ้มลำต้นมีสีเทาอมดำ แต่พอแกะออกสักชั้นหนึ่ง เปลือกด้านในกลับมีสีเหลืองแกมน้ำตาล ใบเป็นใบเดี่ยวปลายมน ด้านบนมันเงาแต่ด้านล่างเป็นขุยขน ออกดอกเป็นแบบช่อสีขาวอมเหลืองและมีกลิ่นหอม ผลสมอมีลักษณะกลมรี ยาวบ้างสั้นบ้าง ผิวเกลี้ยงหรือมีสันให้เห็นบางๆ มีเมล็ดแข็ง 1 เมล็ดอยู่กึ่งกลางด้านใน เมื่อแก่จัดจะมีสีเขียวอมเหลืองหรือเขียวแกมน้ำตาลแดง
สมอไทยที่ใช้เป็นยาอายุวัฒนะ นั่นคืองานวิจัยศึกษาสารสกัดผลสมอไทย ในการออกฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งชนิดต่างๆ พบว่าสมอไทยมีสารกลุ่มฟิโนลิกส์ (Phenolics) ได้แก่ กรดเคบูโลนิก (Chebulonic acid) ซึ่งสารกลุ่มนี้สามารถออกฤทธิ์อย่างแรงในการทำให้เซลล์มะเร็งหลายชนิดหยุดเติบโต (necrosis) และตาย พูดอย่างฟันธงก็คือมีฤทธิ์ฆ่าเซลล์มะเร็งได้นั่นเอง
เซลมะเร็งที่ใช้ในการทดลองคือ มะเร็งเต้านม มะเร็งต่อมลูกหมาก และมะเร็งกระดูก นอกจากนี้ สารกลุ่มฟิโนลิกส์ยังมีฤทธิ์ชะลอความเสื่อมของอวัยวะต่างๆ ที่เรียกว่า lipid peroxidation หรือพูดง่ายๆ คือ ช่วยชะลอความชราได้ผลถึงร้อยละ 89 ยิ่งไปกว่านั้นยังยับยั้งการเกิดอนุมูลอิสระ (anti-oxidant) ซึ่งเป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็งได้ถึงร้อยละ 92
สรรพคุณของสมอไทย
สมอไทย ได้รับการยกย่องว่าเป็น “ ราชาสมุนไพร ” เพราะมีคุณประโยชน์ที่หลากหลายมาก ทั้งยังเป็นส่วนผสมหลักในยาอายุวัฒนะอย่างตรีผลาด้วย นั่นหมายความว่ามีรูปแบบการใช้ประโยชน์จากสมอไทยที่ควรรู้อยู่ไม่น้อย และที่ยกมานี้ก็เป็นเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้น
สมอไทยบรรเทาอาการเจ็บคอ : สิ่งที่สังเกตได้ทันทีที่ทานผลแก่ของสมอไทย ไม่ว่าจะอยู่ในรูปของผลสดหรือแปรรูปมาแล้ว เช่น สมอแช่อิ่ม เป็นต้น จะเกิดความรู้สึกชุ่มคอ และบรรเทาอาการเจ็บคอลงได้ หากไม่ชอบทานผลสมอ ก็อาจทำเป็นยาชงใช้อมกลั้วคอแก้อาการก็ได้เช่นเดียวกัน โดยเลือกผลสดแก่ๆ ของสมอไทย นำมาล้างน้ำทำความสะอาดให้ดี ก่อนฝานเนื้อไปตากแห้งด้วยแดดจัดสักประมาณ 3-4 วัน เมื่อเห็นว่าแห้งสนิทดีแล้วก็นำมาบดเป็นผงละเอียด บรรจุใส่โหลที่มีฝาปิดสนิท จะใช้งานเมื่อไรก็ตักมาชงกับน้ำอุ่นได้ทันที ข้อควรระวังคือช่วงของการตากแห้ง ต้องแน่ใจว่าแห้งแล้วจริงๆ ไม่อย่างนั้นโอกาสที่ผงยาชงจากสมอจะกลายเป็นเชื้อราก็จะมีสูงมาก
สมอไทยสมานแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ : ผลสดของสมอไทยที่แก่จัดจะมีรสชาติฝาดเด่นชัด ซึ่งรสฝาดนี่เองที่มีสารออกฤทธิ์สำคัญ ที่ทำให้บาดแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ทั้งหมดบรรเทาอาการบาดเจ็บลงได้ เรียกว่าสามารถใช้สมอเพื่อสมานแผลภายในได้นั่นเอง วิธีการก็คือ ทานผลสมอไทยสดๆ วันละ 2-3 ผล ยิ่งถ้าเลือกเอาเฉพาะผลที่มีรสฝาดจัดได้ด้วยก็ยิ่งดี
สมอไทยบำรุงหัวใจ : เพียงนำส่วนเปลือกบริเวณลำต้นของ สมอไทย มาล้างทำความสะอาด ก่อนนำมาต้มกับน้ำเพื่อใช้ดื่ม โดยไม่ต้องเคี่ยวให้ข้นนักเพราะจะยิ่งทำให้ดื่มได้ยาก ต้มเพียงน้ำเริ่มเปลี่ยนสีคล้ายกับการต้มชาก็เพียงพอ สารเคมีให้ส่วนเปลือกจะเข้าไปกระตุ้นให้หัวใจทำงานได้เต็มประสิทธิภาพมากขึ้น
สมอไทยชะลอความเสื่อมของวัย : สารฟิโนลิกส์ในสมอมีความโดดเด่นมากในการชะลอความเสื่อมของอวัยวะต่างๆ จากผลงานวิจัยพบว่าสารตัวนี้สามารถชะลอความชราได้ผลมากถึง 89 เปอร์เซ็นต์ พร้อมกับทำหน้าที่ต่อต้านอนุมูลอิสระไปด้วย แค่เลือกทานผลสมอที่สุกกำลังดีอย่างน้อยวันละ 1 ผลก็เพียงพอแล้ว
สมอไทยยับยั้งการเกิดและการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง : มีการทดลองเกี่ยวกับสารออกฤทธิ์ในผลสมอไทยที่มีผลต่อเซลล์มะเร็งเอาไว้มากมาย ประเภทของเซลล์มะเร็งที่เคยทดสอบแล้วได้แก่ มะเร็งเต้านม มะเร็งต่อมลูกหมาก และมะเร็งกระดูก สารฟิโนลิกส์ในผลสมอเป็นพระเอกในประเด็นนี้เช่นเดียวกัน โดยจะทำให้เซลล์มะเร็งหยุดการเติบโตและค่อยๆ ตายไป หากมีความเสี่ยงแต่ยังไม่ทันเกิด ฟิโนลิกส์ก็จะเปลี่ยนหน้าที่เป็นการป้องกันไม่ให้เซลล์มะเร็งที่ว่านั้นเกิดขึ้นได้ วิธีการทานก็ไม่ยุ่งยากอะไรนัก ทั้งยังสามารถเลือกทำได้หลายรูปแบบ ดังนี้
สมอไทยน้ำสมอไทยเข้มข้น : เลือกลูกสมอที่แก่จัดมาล้างทำความสะอาดหลายๆ น้ำ เฉือนเปลือกออกแล้วเลือกแต่ส่วนเนื้อในใส่ลงในเครื่องปั่น เมื่อปั่นจะเหลวดีแล้วจึงกรองเอาแต่น้ำ กรอกใส่ขวดเอาไว้ นำมาทานวันละ 2 ครั้ง ครั้งละ 1 แก้วก่อนอาหารเช้า-เย็น
สมอไทยผงสมอชงดื่ม : เลือกเอาลูกสมอที่แก่จัดมาทำความสะอาด แล้วเฉือนเนื้อตากแดดจัดเพื่อให้แห้งสนิท จากนั้นจึงบดเป็นผงละเอียดเก็บใส่กระปุกไว้ เมื่อต้องการใช้ก็ตักมาครั้งละ 1 ช้อนชา ผสมน้ำผึ้ง 2 ช้อนยา ดื่มทุกวันเช้า-เย็นก่อนอาหาร
สมอไทยบำรุงร่างกายให้มีสุขภาพแข็งแรง : วิธีนี้เป็นสูตรโบราณตามตำราที่ว่ากันว่าเป็นยาบำรุงร่างกายขนานเอกเลยทีเดียว ไม่มีผลข้างเคียงเรื่องการกระตุ้นความกำหนัดเช่นเดียวกับยาบำรุงร่างกายอื่นๆ ส่วนประกอบคือ ลูกสมอไทย 1 น้ำสะอาด 1 แก้ว แช่ส่วนผสมทั้งสองไว้ข้ามคืน แล้วทานทั้งเนื้อและน้ำหลังตื่นนอนทันที จะช่วยแก้ความรู้สึกอ่อนเพลีย ร่างกายกลับมาสดชื่น และมีกำลังวังชาที่จะทำกิจกรรมตลอดทั้งวัน
สมอไทยช่วยย่อยอาหาร : สำหรับคนที่มีปัญหาท้องอืดท้องเฟ้อบ่อยๆ จากการที่อาหารไม่ย่อย ลูก สมอไทย เป็นสมุนไพรที่ช่วยแก้ปัญหานี้ได้อย่างดีเยี่ยม ด้วยการทานผลสมอไทยที่สุกแล้วทุกครั้งหลังทานอาหาร สัก 1-2 ผลก็เพียงพอ สารออกฤทธิ์ในสมอจะไปกระตุ้นการทำงานของกระเพาะอาหารให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น และมันจะมีผลในระยะยาวด้วย หมายความว่าไม่จำเป็นต้องทานไปตลอดก็ได้ พอทานไปสักพักใหญ่ๆ แล้วเริ่มรู้สึกว่าไม่ค่อยมีอาการท้องอืดแล้วก็หยุดทานได้ทันทีโดยไม่มีผลข้างเคียงใดๆ
แก้ปัญหาเชื้อราที่ผิวหนัง และโรคผิวหนังบางชนิด : โรคผิวหนังที่ว่านี้จะเป็นประเภทที่ไม่ได้รุนแรงมากนัก เช่น กลากเกลื้อน ผื่นคัน เป็นต้น ให้ใช้ส่วนของเปลือกลำต้นสมอไทย หรือจะเป็นส่วนแก่นที่อยู่ด้านในก็ได้ นำมาล้างทำความสะอาดเอาฝุ่นผงและคราบต่างๆ ที่ไม่ต้องการออกไป จากนั้นนำมาต้มน้ำเพื่อผสมน้ำอาบ ทำเช่นนี้เป็นประจำจนกว่าเชื้อราหรือโรคผิวหนังเหล่านั้นจะหายไป
ลดไขมัน ลดความอ้วน : สมอไทย มีสารออกฤทธิ์ที่มีคุณสมบัติเป็นยาระบายอ่อนๆ และช่วยในการดักจับไขมันที่เข้าสู่ร่างกายใหม่ๆ ให้เร่งระบายออก จึงไม่เกิดเป็นไขมันสะสม แต่ก็ไม่ได้ดึงเอาไขมันเก่าที่สะสมไว้แล้วออกมาใช้ ดังนั้นหากจะทานสมอไทยเพื่อลดไขมันหรือลดความอ้วน ก็ต้องออกกำลังการร่วมด้วย วิธีการใช้คือ นำผลอ่อนไปต้มด้วยอัตราส่วน ลูกสมอ 5 ผลกับน้ำสะอาด 1 ถ้วยตวง ค่อยๆ เคี่ยวด้วยไฟอ่อนจนกว่าน้ำจะเริ่มข้น แล้วกรองเอาแต่น้ำเพื่อดื่มให้หมดในรวดเดียว อาจปรุงรสเพิ่มเพื่อให้ทานง่ายด้วยการเติมเกลือลงไปเล็กน้อยขณะที่ต้ม
ดังนั้น สมอไทย รวมทั้งสมออื่นๆ จึงเป็นสมุนไพรธรรมดาที่มีสรรพคุณไม่ธรรมดา จึงน่าจะชวนกันบริโภคสมุนไพรตัวนี้ในรูปแบบต่างๆ เช่น น้ำลูกสมอเข้มข้น สักวันละ 2 ครั้งๆ ละ 1 แก้ว เช้า-เย็น ก่อนอาหาร ก็จะได้สารสกัดมากพอที่จะยับยั้งและฆ่าเซลมะเร็งได้แล้ว หรืออาจจะรับประทานผงเนื้อลูกสมอไทยครั้งละ 1 ช้อนชา ผสมน้ำผึ้งวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น ก่อนอาหารได้เช่นกัน แต่ถ้าต้องการรับประทานเพื่อเป็นยาระบายหรือเพื่อหวังผลต้านอนุมูลอิสระและชะลอความชรา ก็อาจจะลดปริมาณลงครึ่งหนึ่งก็ได้
ขอขอบคุณรูปภาพจาก : hongthongrice.com
